Relatiegeschenk catalogus uit het jaar ‘kruik’. Letterlijk!
Martialis schreef de oudste catalogus van relatie- & eindejaarsgeschenken voor de Romeinen.
Wanneer heb jij voor het laatst een (echte) relatiegeschenk catalogus gezien? Dat is bij mij ook jaren geleden. Veel inkopers van kerstpakketten en relatiegeschenken gebruiken steeds vaker een online catalogus in plaats van de ouderwetse gedrukte variant. Maar vorig jaar verscheen het boek Feest in het oude Rome. De eerste en oudste relatiegeschenken catalogus ooit.
Relatiegeschenken voor de Saturnaliën
‘Xenia’ is in het Latijn van de 1e eeuw na Christus een Grieks leenwoord voor ‘gastgeschenk’ (van philoxenia, ‘gastvrijheid’) . ‘Apophoreta”, ook van Griekse oorsprong, betekent letterlijk ‘geschenk om mee te nemen” (van het Griekse ἀπό apo- van, van en φορεῖν, nemen).
Beide termen verwijzen naar de goede Romeinse gewoonte om gasten geschenken te geven ter gelegenheid van de Saturnalia-vieringen, de feestelijke dagen in december die wij (inclusief de cadeautjes) nog altijd kennen en vieren als Sinterklaas en Kerst.
Romeinse Kerst- en Sinterklaasgedichtjes
Marcus Valerius Martialis (40-104 na Chr.) was en is vooral bekend om zijn niet zelden obscene en beledigende epigrammen of puntdichten. Een voorbeeld gericht aan ene Papylus, dat je zelf maar moet zien te vertalen :
XXXVI
Mentula tam magna est, quantus tibi, Papyle, nasus,
Ut possis, quotiens arrigis, olfacere.
Xenia en Apophoreta zijn bundelingen van olijke ‘sinterklaasgedichtjes’, voorbeelden van teksten die je bij je diner kon (laten) uitspreken of op papier bij een cadeautje kon stoppen. Of zelfs in plááts van zo’n geschenk zou kunnen geven, suggereert de auteur zelf, niet gespeend van eigendunk met betrekking tot de waarde van zijn dichtwerk.
In Xenia wordt een groot aantal gerechten (in de volgorde van een standaard menu) voorzien van tweeregelige gedichtjes, zoals
XVIII Porri sectivi
Fila Tarentini graviter redolentia porri
Edisti quotiens,
oscula clusa dato
XVIII. Prei
Wanneer je net sterk ruikende Tarentijnse prei hebt gegeten, geef kusjes dan maar met je mondje dicht.
De Apophoreta zijn voor jou en mij als relatiegeschenk fanaten nog interessanter. Martialis schenkt de lezer hier honderden ‘sinterklaasgedichtjes’ voor bij evenzovele non-food geschenken. Enkele voorbeelden:
XXXIX. Lucerna cubicularis
Dulcis conscia lectuli lucerna,
Quidquid vis facias licet, tacebo.
XXXIX Een nachtlampje
Ik ben een nachtlampje, ik zie alles wat in het bed gebeurt. Maar doe er wat je wilt, mij zul je er niet over horen
Of:
XLIX. Halteres
Quid pereunt stulto fortes haltere lacerti?
Exercet melius vinea fossa viros.
XLIX Haltergewichten
Waarom sterke armen trainen met fancy halters? Een wijngaard omspitten is een waardiger oefening voor echte mannen
Wat stond er allemaal in die catalogus?
Ik bladerde eens lekker ouderwets door Martialis’ catalogus. Wat opvalt in Apophoreta is dat hij zowel dure als goedkope varianten van een geschenk behandelt: een gouden olielamp, maar daarnaast een van aardewerk. En de keuze aan geschenken is onvoorstelbaar!
Zo zijn er begeleidende teksten voor zijden jarretels, hoeden met brede rand, jachtsperen, sokken, kaatsballen of een zweepje voor een tol. Verder ‘een meisje uit Cádiz’ ( ongetwijfeld tot slaaf gemaakt!) dat “zelfs van Hippolytus / een rukker maken zou”. Ook vinden we jachtmessen, dolken en zeisen, kaarsen en kandelaars, spul om je haar te blonderen. Kortom een ware relatiegeschenk-catalogus. En alle compleet met bijpassend gedichtje!
Cadeau tips
Een echte aanrader, dit Feest in het oude Rome! Leuk om weg te geven bij een grote bestelling eindejaarsgeschenken… ? Of als cadeau voor een collega ondernemer in onze branche.
In elk geval is het idee om suggesties te geven van toepasselijke gedichtjes en bedank teksten heel erg slim! Zoals de beste mok quotes of deze voorbeeld brieven voor bedankjes. Natuurlijk zou ik die ‘catalogus’ tegenwoordig wel online uitgeven. Dat is sowieso makkelijke knippen en plakken voor je klant.
